پایداری محیط در ژئوسیستم‌ها با رویکرد به مخاطرات و تحلیل‌های مبتنی بر داده‌های ماهواره‌ای(مطالعۀ موردی: سیستم دریاچه‌ای ارومیه)

یکی از موضوعات ‌محوری در ژئومورفولوژی ‌سیستمی، شناسایی روند‌ تغییرات در ‌اشکال سطح‌ زمین است. در حال حاضر در این دیدگاه تلاش بر این است که سطح پایداری ژئوسیستم‌ها، مرز تغییرات‌، ناپایداری و نیز‌ پیش‌بینی واکنش‌ فرم‌ها و فرایندهای سطح زمین شناسایی شود. این نوشتار بر‌آن است که در چارچوب دیدگاه ژئومورفولوژی‌ سیستمی، پارادایم‎های تعادل،‌ آستانه‌ها‌ و مخاطرات ‌محیطی را با هدف ادراک راهکارهای کاهش مخاطرات مبتنی بر منابع‌ کتابخانه‌ای و تحلیل‌های آماری و داده‌های ماهواره‌ای مورد بررسی تطبیقی قرار دهد. در این راستا ابتدا هر کدام از این عناصر، به‌شکل مجزا و سپس با ارتباط مفهومی بررسی شد. در این تحقیق، وضعیت سیستم دریاچۀ ارومیه به‌کمک تحلیل‌های آماری و سنجش از دور از قبیل تحلیل مولفه‌های اصلی، ترکیب باندی کاذب و بررسی پروفیل تغییرات انعکاس آب دریاچه در طی سال‌های 1987 (دورۀ تعادل دریاچه)، 1998، 2007 (حد آستانه) و 2011 (مرگ اکوسیستم و فروپاشی) مطالعه شد. نتایج این تحقیق نشان داد هر ژئوسیستم‌در مراحل مختلف از تغییرات ‌محیط، تحت تأثیر کاربری‌های انسانی در وضعیت‌های مختلفی قرار می‌گیرد، به‌طوری‌که با شناسایی شرایط تعادل(پایداری عناصر ژئوسیستم)،‌ آستانه‌ها (مرز تغییرات ژئوسیستم‌)، مخاطرات محیطی (ناسازگاری) و بلایا (وقوع مخاطره)،‌ می‌توان روند تغییرات ژئوسیستم‌ها را ارزیابی و مدیریت کرد. در این رویکرد، پایداری ژئوسیستم‌ها تحت تأثیر مراحل یادشده قرار دارد و ضروری است شاخص‌های مؤثر بر هر‌یک از مراحل مذکور به‌کمک تکنیک‌های متعدد ارزیابی، مانند تکنیک‌های سنجش از دور و بررسی‌های میدانی مطالعه شود. نتایج تحلیل تصاویر ماهواره‌ای حاکی از تغییرات محسوس در سال‌های 2007 و 2011 نسبت به سال‌های 1987 و 1988 است. نتایج حاصل از روش‌های استفاده‌شده براساس این تصاویر، به‌خوبی روند تغییرات را در سال‌های بررسی‌شده ‌ نشان می‌دهد و می‌تواند ابزاری مفید در جهت شناخت بهتر تغییرات رخ‌داده در این محیط‌ها باشد.